Ru-đôn-phi-ô – Valentin Rasputin

RadioVn.Com – Cuộc gặp gỡ lần đầu diễn ra trong xe điện ngầm. Cô gái chạm vào anh.
Lúc anh mở mắt, cô chỉ ra cửa sổ, bảo:
– Anh xuống đây.
Tàu điện dừng, anh len lỏi nhảy xuống theo cô. Cô hoàn toàn bé, trạc mười lăm mười sáu tuổi. Anh biết vậy khi nhìn thấy khuôn mặt tròn, quay về phía anh, chờ đợi nghe lời cám ơn.
– Cám ơn – Anh nói – Suýt nữa, tôi đi quá bến.
Cảm thấy chưa đủ, anh nói tiếp:
– Ngày hôm nay thật xui xẻo. Tôi rất mệt. Lúc tám giờ, người ta phải gọi cho tôi. Cô đã giúp tôi.
Minh họa của Đặng Hồng Quân
Cô có vẻ vui. Hai người qua đường, vừa đi vừa nhìn chiếc ôtô đang phóng nhanh. Tuyết rơi. Anh nhìn thấy người lao công đang lau kính chắn gió của chiếc ô tô. Quay mặt về phía cô và thấy im lặng mãi không tiện, anh quyết định: mình sẽ đợi nghe điện thoại rồi lại đi. Trong lúc anh còn đang nghĩ, thì cô gái nói:
– Em biết anh.
– Thế à? – Anh sửng sốt – Biết bằng cách nào vậy?
– Anh ở nhà số 112, em ở nhà số 114. Trung bình, mỗi tuần hai lần, chúng ta cùng đi xe điện. Chỉ có điều, anh không để ý đến em thôi.
– Thật thú vị.
– Thú vị cái gì? Chẳng có gì là thú vị. Anh là người lớn, chỉ chú ý đến người lớn. Mà người lớn các anh rất ích kỷ. Đúng không?
Cô quay đầu về bên phải, nhìn anh từ phía trái, từ dưới lên. Anh lúng túng, chẳng biết đối xử với cô như thế nào.
Họ vừa yên lặng vừa đi một lúc. Cô gái nhìn về phía trước, tuyên bố:
– Anh chưa xưng tên.
– Điều đó có cần không?
– Cần. Tại sao có những người cho rằng nếu em muốn biết tên ai đó, thì sẽ bất lợi cho họ?
Anh nói:
– Thôi được. Tôi hiểu tất cả. Nếu em muốn biết, thì tôi là Ruđônphơ.
– Sao cơ?
– Ruđônphơ
– Ruđônphơ – Cô bật cười.
– Cô cười gì?
Cô càng cười to hơn. Anh hơi dừng bước, nhìn cô.
– Ruđônphơ – Cô tròn môi, nói – Ruđônphơ. Em nghĩ đó là tên con voi ở trong vườn thú.
– Cô nói gì?
– Đừng bực – Cô chạm tay vào áo anh – Quả thật, em buồn cười, nhịn không được.
– Nhóc con – Anh tức giận.
– Đúng, em là nhóc. Còn anh là người lớn.
– Em bao nhiêu tuổi?
– Mười sáu.
– Còn tôi hăm tám.
– Em đã bảo: anh là người lớn, tên anh là Ruđônphơ.
Cô lại bật cười, vui vẻ nhìn anh từ bên trái, từ dưới lên.
Anh hỏi:
– Tên em là gì?
– Tên em? Anh đoán xem.
– Tôi không đoán.
– Tên em là Iô.
– Sao?
– Iô.
– Tôi không hiểu.
Anh cười vang như tiếng chuông.
– Iô, iô – Anh hầm hừ trong cổ họng.
Cô vừa nhìn quanh vừa đợi. Lúc hơi tĩnh trí lại, cô bực, bảo:
– Anh buồn cười à? Chẳng có gì đáng cười. Iô là tên thông thường của người Látvia.
Anh nghiêng người về phía cô, mỉm cười, bảo:
– Quả thật, tôi thấy buồn cười. Thôi, hòa nhé?
Cô gật đầu.
Nhà thứ nhất của cô, nhà tiếp theo là của anh. Họ dừng lại cạnh lối vào. Cô hỏi:
– Số điện của anh thế nào?
– Em không cần biết.
– Anh sợ à?
– Không phải sợ.
– Người lớn sợ mọi thứ.
– Không đúng.
Cô chìa bàn tay nhỏ về phía anh. Bàn tay lạnh, ngoan ngoãn. Anh nắm tay cô.
– Chạy về đi, Iô.
Anh lại bật cười.
Cô dừng cạnh cửa ra vào, hỏi:
– Bây giờ, anh sẽ nhận ra em trong tàu điện chứ?
– Tất nhiên.
– Hẹn gặp lại – Cô giơ một bàn tay lên quá đầu, nói.
Anh đáp:
– Hẹn gặp lại.
***
Hai ngày sau, anh đi công tác lên miền bắc. Anh về nhà sau hai tuần. Mùa xuân đang đến. Sau những ngày ở chốn mây mù, phương bắc, mọi thứ ở thành phố của anh rực rỡ hơn, náo nhiệt hơn, kể cả chiếc xe điện.
Ở nhà, vợ anh nói ngay:
– Có cô bé nào đó gần như ngày nào cũng gọi cho anh.
– Cô bé nào? – Anh hỏi với vẻ thờ ơ.
– Em không biết. Em nghĩ là anh biết.
– Anh không biết.
– Em chán cô ấy.
– Thật là kỳ – Anh mỉm cười, nói.
Anh đang tắm, thì nghe có tiếng chuông điện thoại. Qua cửa ra vào, anh nghe rõ vợ anh đáp: Về rồi, đang tắm, lát nữa, gọi lại. Lúc anh chuẩn bị đi nằm, thì điện thoại réo.
– Tôi đây – Anh đáp.
– Ruđích, anh đã về – Giọng ai đó, hồ hởi, vang trong ống nghe.
– Xin chào – Anh đáp thận trọng – Ai thế?
– Anh không nhận ra à? Đấy, Ruđích… Em đây, Iô.
– Iô – Anh chợt nhớ rồi bất giác bật cười – Chào cô, Iô. Té ra, cô đã chọn cái tên thích hợp hơn đối với anh.
– Đúng vậy. Anh thích chứ?
– Lâu nay, tên anh là như vậy.
– Đừng quan trọng hóa.
– Không, em…
Họ yên lặng, không đừng được, anh hỏi:
– Có việc gì vậy, Iô?
– Ruđích, chị ấy là vợ anh à?
– Phải.
– Tại sao anh không nói với em là anh đã có vợ?
– Xin lỗi – Anh đáp, vẻ vui đùa – Tôi không nghĩ đó là điều rất quan trọng.
– Quan trọng, tất nhiên. Anh yêu chị ấy?
– Yêu – Anh đáp – Iô, đừng gọi cho anh nữa.
– Anh sợ – Cô nói vội – Nếu muốn, anh cứ sống với chị ấy. Em không cản anh. Ruđích. Anh đừng sợ chị ấy. Chúng ta có hai người, chị ấy có mỗi mình.
– Em nói ai?
– Vợ anh.
– Tạm biệt, Iô.
– Anh mệt à?
– Đúng.
– Thôi được. Bắt tay em rồi đi ngủ.
– Thì bắt.
– Và đừng nói chuyện với chị ấy.
– Được – Anh bật cười – Anh sẽ không nói.
Vẫn mỉm cười, anh quay về phía vợ, bảo:
– Đây là Iô. Buồn cười, phải không?
– Phải – Vợ anh đáp, vẻ chờ đợi,
– Cô ấy không giải được bài toán. Cô ấy học lớp bảy hoặc lớp tám – Anh không nhớ.
– Anh có thể giải giúp?
– Không. Anh quên hết rồi.
***
Vừa tảng sáng đã có điện thoại. Vừa nhổm dậy, Ruđônphơ vừa nhìn về phía ngôi nhà đối diện, cửa sổ chưa sáng đèn. Điện thoại réo liên tục. Vừa lại bên điện thoại anh vừa nhìn đồng hồ: năm giờ rưỡi.
– Tôi nghe – Anh bực tức nói vào ống nghe.
– Ruđích, ruđích…
Anh tức giận:
– Iô, sao lại thế?
– Đừng giận, anh đã biết có chuyện gì xảy ra đâu.
– Xảy ra cái gì?
– Anh không còn là Ruđích, mà là Ruđônphiô. Em vừa nghĩ ra điều đó đấy. Ruđônphơ + Iô = Ruđônphiô, như tên gọi của người Italy. Anh nhắc lại đi.
– Ruđônphiô – Anh nói với vẻ vừa tuyệt vọng vừa bực.
– Đúng – Bây giờ, hai chúng ta có tên chung. Chúng ta là một đôi tình nhân, Romêô và Giuliét. Anh nên nhớ: bảy giờ rưỡi, em đợi anh ở bến xe điện.
– Hôm nay, anh không đi xe điện.
– Tại sao?
– Anh nghỉ làm.
– Anh nói sao?
– Anh không đi làm.
– À, thế còn em?
– Anh không biết. Em đến trường thế thôi.
– Vợ anh có nghỉ không?
– Không.
– Ồ, không sao. Anh đừng quên: bây giờ tên chúng ta là Ruđônphiô.
– Anh cảm thấy vui.
Anh đặt máy, đi đun nước pha trà. Dù sao cũng không ngủ được. Hơn nữa, ở nhà đối diện, ba cửa sổ đã sáng đèn.
***
Đến trưa, có tiếng gõ cửa lúc anh đang cọ sàn. Tay vẫn cầm cái giẻ ướt, anh mở cửa.
Cô đấy à.
– Chào Ruđônphiô.
– Cô – Anh sửng sốt – Có việc gì?
– Em cũng nghỉ.
– Ra thế. Thế nghĩa là đi chơi. Nếu muốn thì lại đây. Anh đang ở nhà.
Không cởi áo khoác, cô ngồi xuống ghế bành, cạnh cửa sổ, bắt đầu nhìn xem anh cọ sàn.
– Ruđônphiô. Theo em, anh bất hạnh trong hôn nhân – Một phút sau, cô tuyên bố.
Anh đứng thẳng lên.
– Do đâu cô nghĩ thế?
– Điều đó rất dễ thấy. Chẳng hạn, anh cọ sàn một cách miễn cưỡng, khác hẳn cách cọ của những người hạnh phúc.
– Cô đừng tưởng tượng thế – Anh mỉm cười, nói.
– Vậy thì anh muốn nói mình hạnh phúc?
– Tôi chẳng nói gì cả.
– Ra thế.
– Cô nên cởi áo khoác ra.
– Em sợ anh – Cô nhìn ra cửa sổ, nói.
– Cái gì?
– Anh là đàn ông.
Anh bật cười, bảo.
– Tại sao cô dám đến đây?
– Vì anh với em đều là Ruđônphiô.
– Đúng. Tôi luôn luôn quên điều đó. Tất nhiên, vì thế mà tôi có trách nhiệm.
– Tất nhiên.
Cô yên lặng. Lúc anh cọ thùng trong bếp, thì cô ngồi yên. Nhưng lúc anh lại bên cô, chiếc áo khoác treo ở lưng ghế, thì mặt cô đăm chiêu, buồn bã. Bất chợt, cô thú nhận:
– Ruđônphiô, hôm nay, em đã khóc.
– Vì sao?
– Vì chị cả em. Chị ấy tức giận lúc em quyết định nghỉ học.
– Theo tôi, chị ấy đúng.
– Không phải thế. Lúc này, em rất vui vì được nói chuyện với anh…
Cô lại yên lặng, còn anh thì chăm chú nhìn cô. Qua lần áo, đôi trái đào nhỏ rung lên. Anh nhận thấy là, sau một năm nữa, mặt cô sẽ dài ra, cô trở nên đẹp. Anh buồn vì nghĩ là rồi cô sẽ có bạn trai. Anh lại bên cô, nắm hai bên vai cô, mỉm cười, bảo:
– Tất cả rồi sẽ tốt đẹp.
– Đúng thế?
– Đúng.
– Em tin anh.
– Nên tin.
Anh muốn bỏ đi, nhưng cô gọi:
– Ruđônphiô.
– Có.
– Tại sao anh lấy vợ sớm? Hai năm nữa, em sẽ lấy anh.
– Đừng vội – Anh nói – Cô sẽ lấy một chàng trai tốt.
– Em muốn lấy anh cơ.
– Chàng trai đó sẽ tốt hơn anh.
– Anh nghĩ thế?
– Hoàn toàn đúng như thế.
– Nhưng đó sẽ không phải là anh – Cô thở dài, nói.
– Chúng ta cùng uống trà thì tốt hơn.
– Thì uống.
Anh vào bếp, đặt ấm đun nước.
– Ruđônphiô.
Cô đứng cạnh giá sách.
– Ruđônphiô, chúng mình có cái tên đẹp nhất. Anh nhìn xem, ngay cả cánh nhà văn cũng không ai có tên đẹp hơn. May ra chỉ có một nhà văn này – Exupéry. Đúng, tên đẹp không?
– Đúng – Anh nói – Em đọc ông ấy rồi?
– Chưa.
– Em đi lấy mà đọc. Đừng trốn học nữa. Đồng ý chưa?
Cô mặc áo khoác.
– Uống trà không?
– Em về được không? – Cô mỉm cười, buồn – Anh đừng nói với vợ là em đến đây. Được không?
– Được.
Lúc cô về, anh cảm thấy rằng mình bắt đầu nhớ vu vơ. Anh mặc áo, bước ra phố.
***
Minh họa của Đặng Hồng Quân
Mùa xuân xịch đến, chẳng hẹn trước, mang đến cho con người tình yêu và hạnh phúc vào những ngày đầu mùa.
Một buổi chiều đầu xuân, lúc Ruđônphơ về nhà, người phụ nữ đứng tuổi chặn anh lại nói:
– Tôi là mẹ của Iô. Xin lỗi, anh là Ruđônphơ.
– Phải ạ – Anh mỉm cười, đáp.
– Con gái tôi nó bảo thế. Thời gian gần đây, nó nói nhiều về anh, nhưng tôi…
Bà lúng túng, chẳng biết nói gì.
Anh nói:
– Xin bà bình tĩnh. Giữa tôi và con gái bà có tình bạn tốt, sẽ chẳng có gì xấu xảy ra đâu.
– Tất nhiên, tất nhiên rồi – Bà nói vội. Nhưng Iô là đứa được nuông chiều. Nó hoàn toàn không nghe lời chúng tôi. Giá anh bảo ban nó… Tôi sợ nó có thể làm những chuyện dại dột. Tôi sợ vì nó hoàn toàn không có bạn bè cùng trang lứa.
– Như thế là không tốt.
– Tôi hiểu. Tôi có cảm giác anh biết cách biết bảo ban…
– Tôi sẽ nói với em – Anh hứa – Nhưng, theo tôi, Iô là em gái ngoan, bác đừng quá lo.
– Tôi cũng chẳng biết.
– Chào bác. Tôi sẽ nói với em. Mọi việc sẽ tốt đẹp.
***
Anh quyết định gọi điện ngay cho Iô vào lúc vợ anh vắng nhà.
– Ruđônphiô – Thấy rõ là cô rất vui – Thật là tuyệt vì anh đã gọi điện. Em lại đang khóc đấy.
– Đừng khóc nhiều như thế.
– Đó là “Hoàng tử bé”. Em thương nó. Liệu có nó trên đời không?
– Theo anh, thì là có.
– Em cũng nghĩ thế. Nếu không có nhà văn Exupéry, thì chẳng bao giờ chúng ta biết nó. Chẳng phải ngẫu nhiên mà nó có cái tên đẹp như tên chúng mình.
– Đúng.
– Em còn nghĩ thế này: may mà nó còn là Hoàng tử bé. Rất đáng sợ là bất chợt nó trở thành người bình thường nhất. Chúng ta đã có quá nhiều người bình thường.
– Anh không biết.
– Nhưng em biết đúng như vậy
– Em đọc cuốn “Xứ con người” chưa?
– Em đã đọc tất cả, Ruđônphiô ạ. Theo em, Exupéry là nhà văn rất thông minh.
– Đúng như vậy. Em giỏi lắm.
– Ruđônphiô – Cô bắt đầu im lặng.
– Anh đang nghe.
Cô yên lặng.
– Ruđônphiô – Anh nói, vẻ xúc động – Em sang anh ngay, anh đang ở nhà một mình.
***
Cô nhìn quanh, lại bên chiếc ghế bành và ngồi xuống.
– Sao em yên lặng thế? – Anh hỏi.
– Chị ấy không có nhà thật?
– Vợ anh?
– Đúng.
– Không có nhà.
– Mới đây, em gọi điện và vớ ngay phải chị ấy. Anh có biết chị ấy nói gì không? Chị ấy bảo: tốt nhất là cô nên nhờ thầy giáo. Theo em, chị ấy ghen.
– Anh không nghĩ thế.
– Có đúng em hơn chị ấy? Ở em, mọi thứ còn ở phía trước.
Anh mỉm cười, gật đầu.
– Theo em, đã đến lúc anh nên ly dị với chị ấy.
– Đừng nói bậy. Anh cấm em nói như thế.
– Vì tình yêu?
– Không, vì tình bạn.
Cô cau mày, nín lặng, nhưng không được lâu.
– Chị ấy tên gì?
– Chị nào, vợ anh à?
– Đúng.
– Clava.
– Chị ấy là gánh nặng của anh?
Anh cáu:
– Em im đi.
Cô đứng dậy, nhắm mắt một lúc rồi bất chợt nói:
– Ruđônphiô, xin lỗi anh, em là cô gái không bình thường, em không muốn…
– Em đừng gào lên.
– Em sẽ không gào.
Cô bước đi, quay về phía cửa sổ, nói:
– Chúng ta hãy thỏa thuận như sau: hôm nay, em không sang đây, không nói gì, được không?
– Được.
Cô rời khỏi nhà.
Năm phút sau, điện thoại réo.
– Tạm biệt, Ruđônphiô.
– Tạm biệt.
Anh đợi một lúc, nhưng cô đã gác máy.
***
Cô không gọi điện nữa và anh cũng không nhìn thấy cô vì anh lại đi công tác và mãi tháng năm mới về, vào đầu mùa hè. Đó là thời gian anh luôn luôn bận.
Cuối cùng, hai người lại tình cờ gặp nhau trong xe điện. Nhìn thấy cô, anh vội chen lại gần, sợ là cô sẽ xuống xe ở một bến khác, nhưng anh đã quyết định sẽ không nhảy xuống xe theo cô. Nhưng cô đã ở lại. Anh vui vẻ, đặt một bàn tay lên vai cô, nói:
– Iô, chào em.
Cô sợ hãi quay lại, nhìn anh rồi gật đầu.
– Không phải Iô, mà là Ruđônphiô, như trước kia – Cô cải chính – Chúng ta vẫn là bạn bè, đúng không?
– Tất nhiên, đúng.
– Anh đi công tác à?
– Đúng.
– Em gọi hai lần, nhưng anh không có nhà.
– Anh về được một tuần rồi.
Xe chật, họ luôn bị chen nên phải đứng gần nhau, đầu cô chạm vào cằm anh. Lúc cô ngẩng mặt lên, anh phải cúi xuống, lắng nghe, tránh không nhìn cô.
– Anh có muốn em nói gì đó với anh không?
– Muốn, tất nhiên.
Cô lại ngẩng lên, mặt chạm hẳn vào mặt anh, làm anh muốn lim dim mắt.
– Ruđônphiô, em luôn luôn nhớ anh.
– Em là con ngốc.
– Em biết thế – Cô thở dài – Nhưng em không nhớ đứa con trai nào. Em không bao giờ cần đến chúng.
Tàu điện dừng. Họ xuống xe.
Cô hỏi:
– Anh về với chị Clava à?
– Không, chúng ta đi dạo.
Họ đi về phía con sông, nơi bắt đầu khu đất trống. Họ luôn phải nhảy qua các đống đất, các bãi rác. Anh nắm một bàn tay, giúp cô vượt qua các chướng ngại vật.
Cô yên lặng, khác mọi lúc. Anh cảm thấy cả hai đều rất xúc động.
Họ đi tới bờ dốc. Anh vẫn nắm một bàn tay cô. Hai người nhìn ra sông, nhìn về phía sau con sông rồi lại nhìn nó.
Không nén được, cô nói:
– Ruđônphiô, em chưa được ai hôn bao giờ.
Anh cúi xuống, hôn vào một bên má cô.
– Hôn môi cơ.
– Chỉ những người thân nhất mới hôn môi.
– Thế em?
Cô nhảy chồm lên làm anh sợ. Lát sau, anh chợt hiểu là cô đã tát vào má anh rồi bỏ chạy qua khu đất trống, qua các đống đất, qua sự xúc động và sự chờ đợi.
Anh dừng lại nhìn theo cô, không dám kêu, cũng không dám đuổi theo. Anh đứng một lúc lâu và tự trách mình.
***
Chuyện xảy ra vào thứ bảy. Sáng sớm chủ nhật, hôm sau, mẹ cô gọi điện cho anh.
– Xin lỗi anh Ruđônphơ, chắc là, tôi đã đánh thức anh…
Giọng bà ấp úng, run run.
– Tôi nghe đây – Anh nói.
– Anh Ruđônphơ. Đêm qua, Iô vắng nhà.
Lẽ ra phải trả lời, nhưng anh lại yên lặng.
– Chúng tôi tuyệt vọng, chẳng biết phải làm gì vì đây là lần đầu…
Cuối cùng, anh nói:
– Trước hết, xin bác bình tĩnh. Có lẽ, cô ấy ngủ ở nhà bạn gái.
– Tôi không biết.
– Nếu hai giờ nữa, cô ấy vẫn chưa về, thì chúng ta sẽ đi tìm. Hai giờ nữa, tôi sẽ gọi cho bác.
Anh gác máy, nghĩ ngợi rồi tự nhủ: mình cũng phải bình tĩnh, có lẽ, cô ấy ngủ ở nhà bạn gái. Nhưng anh cảm thấy lo, vừa huýt sáo vừa vào phòng xép lục trong đống sách giáo khoa, tìm cuốn “Bài tập đại số”.
Anh khép cửa bếp, bắt đầu giở cuốn sách giáo khoa. Nó đây rồi? Nếu đổ nước từ bình này sang bình khác trong hai giờ…
Chuông điện thoại reo.
– Nó đã về – Bà mẹ nói và bật khóc.
Anh đứng nghe.
– Ruđônphiô, mời anh đến nhà tôi ngay. Bà lại khóc, nói thêm:
– Nó bị làm sao ấy.
***
Không xin phép, anh cởi áo mưa. Bà mẹ chỉ tay về phía phòng con gái.
Iô ngồi trên giường, đầu lắc lư, nhìn về phía cửa sổ ở trước mặt.
Anh gọi:
– Ruđônphiô.
– Thôi đi – Cô nhăn mặt, nói – Anh không phải Ruđônphiô, mà chỉ là Ruđônphơ, hiểu chưa?
Anh choáng người, lại bên cửa sổ, dựa vào thành cửa sổ.
Iô vẫn lắc lư, làm lò xo giường kêu ken két.
Anh hỏi:
– Đêm qua, em ở đâu?
– Anh cút đi – Cô không quay lại, mệt mỏi, đáp.
Anh gật đầu. Sau đó, anh lấy áo mưa từ giá áo, không đáp lại các câu hỏi không lời của mẹ cô, xuống cầu thang. Chủ nhật mới bắt đầu. Đường phố vắng người, chẳng ai ách anh lại. Anh đi qua khu đất trống, xuống bờ sông rồi bất chợt tự hỏi: đi đâu bây giờ?
Tác giả: Valentin Rasputin – Dịch giả: Đỗ Thanh – Thực hiện: Hồng Huệ